Ανάπτυξη ψηφιακής βιβλιοθήκης και ιδρυματικού αποθετηρίου στην Κεντρική Βιβλιοθήκη ΕΜΠ

Μία από τις νεότερες ψηφιακές βιβλιοθήκες που τέθηκαν σε λειτουργία είναι αυτή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην διεύθυνση: http://dspace.lib.ntua.gr. Οι υπεύθυνοι του έργου Δρ. Αλέξανδρος Κουλούρης, Διονύσης Κόκκινος & Άγγελος Αναγνωστόπουλος βρέθηκαν στο 16ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών όπου και παρουσίασαν την δουλειά τους.

Ανάπτυξη ψηφιακής βιβλιοθήκης και ιδρυματικού αποθετηρίου στην Κεντρική Βιβλιοθήκη ΕΜΠ

Abstract:

Περιγράφεται η ανάπτυξη ψηφιακής βιβλιοθήκης και ιδρυματικού αποθετηρίου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Το έργο συν-χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (75%) και από εθνικούς πόρους (25%) – (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ). Η ψηφιακή βιβλιοθήκη χρησιμοποιεί το λογισμικό DSpace και περιέχει σπάνιες ψηφιοποιημένες συλλογές και ένα υπό ανάπτυξη ιδρυματικό αποθετήριο με ηλεκτρονικές διπλωματικές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές (βλ. ETDs).

Από τη μία, η Κεντρική Βιβλιοθήκη επιχειρεί να προάγει την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, παρέχοντας σπάνιο ψηφιοποιημένο περιεχόμενο. Τρέχουσα ψηφιοποίηση, περιλαμβάνει δύο μοναδικούς στα Βαλκάνια τίτλους ελληνικών περιοδικών, τον Αρχιμήδη και τον Προμηθέα και περίπου 800 σπάνια βιβλία, που αποτελούν μέρος της Ελληνικής Επιστημονικής και Τεχνικής Βιβλιογραφίας (1830-1940). Σκοπός της παρούσας ψηφιοποιημένης συλλογής βιβλίων, είναι η διευκόλυνση των ερευνητών που ασχολούνται με την ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας.

Από την άλλη, στο ιδρυματικό αποθετήριο κατατίθενται, για την ώρα, μόνο ETDs του ΕΜΠ. Ωστόσο, σχέδια περιλαμβάνουν την κατάθεση και διατήρηση, του συνόλου της γκρίζας βιβλιογραφίας (επιστημονικές δημοσιεύσεις, κλπ.) που παράγονται στο ΕΜΠ. Πρωταρχικός σκοπός είναι να εγκαθιδρυθούν νέες ρουτίνες στην ακαδημαϊκή κοινότητα αναφορικά με την ηλεκτρονική υποβολή και αυτο-αρχειοθέτηση των ETDs. Υπάρχει ήδη σχετική απόφαση της Συγκλήτου του Ιδρύματος, που μας δίνει το δικαίωμα της συλλογής-αποθήκευσης των ETDs και την ευχέρεια του ορισμού των απαραίτητων προδιαγραφών, προτύπων και διαδικασιών για την συγγραφή, ηλεκτρονική υποβολή, αποθήκευση και πρόσβαση των ETDs. Ακολουθούνται τα υποδείγματα συγγραφής των σχολών του ΕΜΠ, ωστόσο, προσδοκούμε στην υλοποίηση ενός ευέλικτου, ενοποιημένου και μοναδικού υποδείγματος που θα βασίζεται στον οδηγό ETD της UNESCO.

Μέχρι τώρα πρόοδος αποτελεί η ανάπτυξη και υλοποίηση της διαδικτυακής φόρμας υποβολής ETDs και η σχετική online βοήθεια στα ελληνικά και στα αγγλικά, οι απαραίτητες τροποποιήσεις και προσθήκες Dublin Core (DC) πεδίων μεταδεδομένων για την ETD DC εγγραφή, και οι πολιτικές, αποθήκευσης και πρόσβασης μεταδεδομένων και ETDs. Έχει ήδη υλοποιηθεί το σύστημα ηλεκτρονικής υποβολής, μια ξεχωριστή διαδικτυακή εφαρμογή, η οποία δρα ως ενδιάμεσος μεταξύ του DSpace και του τελικού χρήστη και έχει ξεκινήσει η πιλοτική εφαρμογή του (Ιούνιος 2007). Επιπροσθέτως, αλλαγές έχουν γίνει στον κώδικα και στο γραφικό περιβάλλον του DSpace με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των χρηστών. Τρέχοντα βήματα, περιλαμβάνουν την αποτίμηση της πιλοτικής περιόδου λειτουργίας του ιδρυματικού αποθετηρίου, εστιάζοντας στην αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας αναφορικά με την αυτο-αρχειοθέτηση και ηλεκτρονική υποβολή.

Για λόγους διαλειτουργικότητας, διατήρησης μεταδεδομένων και ολοκλήρωσης, τα ETDs είναι προσβάσιμα από το δημόσιο κατάλογο (OPAC) της βιβλιοθήκης και το DSpace. Οι συγγραφείς, υποβάλλουν τη δήλωση αποδέσμευσης στην οποία καθορίζουν την πολιτική πρόσβασης που επιθυμούν (π.χ. παγκόσμια πρόσβαση, ΕΜΠ πρόσβαση και έλλειψη πρόσβασης) και έπειτα, τα μεταδεδομένα και το πλήρες κείμενο του ETD. Οι υλοποιημένες πολιτικές πρόσβασης είναι χρηστοκεντρικές και βασίζονται σε διεθνή πρότυπα και πρακτικές (π.χ. NDLTD).

Μελλοντικά σχέδια περιλαμβάνουν την εξατομίκευση, την ολοκλήρωση ψηφιακών συλλογών και υπηρεσιών, τη δυνατότητα αναζήτησης πλήρους κειμένου, την υλοποίηση ομόσπονδης αναζήτησης σε όλες τις ετερογενείς πηγές (ψηφιακή βιβλιοθήκη, ιδρυματικό αποθετήριο, δημόσιος κατάλογος, κλπ.), την αυτόματη εισαγωγή μεταδεδομένων στο DSpace, την υποβολή των αλλαγών κώδικα και διεπαφής στη σχετική κοινότητα ανάπτυξης του DSpace και τη συμμετοχή στην κίνηση – συλλογικό κατάλογο του NDLTD.